Νιώθω θυμό

Ο θυμός αποτελεί μια φυσιολογική εσωτερική εμπειρία και είναι απαραίτητος για την προστασία και την επιβίωση. Συχνά οι αντιδράσεις θυμού μπορεί να ξεφεύγουν ορισμένων ορίων και να μας κοστίζουν σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως για παράδειγμα στη δουλειά ή τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Η εμπειρία του θυμού μπορεί να έχει διαβαθμίσεις ως προς τη συχνότητα, τη συμπεριφορά και την ένταση, οι οποίες και καθορίζουν αν αποτελεί σημαντική βλάβη για τη λειτουργικότητα του ατόμου. Η φύση και η βαρύτητα των συνεπειών των θυμωμένων αντιδράσεων υποδεικνύουν την ύπαρξη ή όχι ενός προβλήματος διαχείρισης θυμού. Ο υπερβολικός, έντονος και διαρκής θυμός έχει βρεθεί να προκαλεί πληθώρα βιολογικών και ψυχολογικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, έρευνες φανερώνουν ότι ο θυμός θέτει τους ενήλικες μέσης ηλικίας σε κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Άλλοι ερευνητές εντόπισαν συσχέτιση ανάμεσα στον θυμό και την ενδοοικογενειακή βία ή άλλης μορφής βία, αλλά και την κατάχρηση ουσιών. Ο θυμός έχει επίσης βρεθεί να συνυπάρχει με επικίνδυνη οδική συμπεριφορά, αλλά και με νομικά θέματα παραβατικότητας.

Σε περίπτωση που έχετε εκρήξεις θυμού και αντιμετωπίζετε δυσκολία να ελέγξετε τις αντιδράσεις σας όταν είστε θυμωμένοι, οι παρακάτω πληροφορίες για τον θυμό μπορεί να σας φανούν χρήσιμες.

1) Τι είναι οι εκρήξεις θυμού

2) Τα συμπτώματα των εκρήξεων θυμού

3) Τι προκαλεί εκρήξεις θυμού

4) Η θεραπεία των εκρήξεων θυμού

Τι είναι οι εκρήξεις θυμού

Παρόλο που οι δυσκολίες στη διαχείριση του θυμού δεν αποτελούν αυτόνομη διαγνωστική κατηγορία, έχουν αναγνωριστεί ως ένα κλινικά σημαντικό πρόβλημα ψυχικής υγείας. Η ανάγκη αντιμετώπισης των δυσμενών συνεπειών που φέρνει ο συνεχής και έντονος θυμός (εκρήξεις θυμού), τόσο στο ίδιο το άτομο, όσο και στο περιβάλλον του, έχουν αποτελέσει αντικείμενο μελέτης των κλινικών τις τελευταίες δεκαετίες.

Η φύση και η βαρύτητα της θυμωμένης αντίδρασης καθορίζει από ποιο όριο και έπειτα υπάρχει πρόβλημα ελέγχου του θυμού. Ο θυμός γίνεται δυσλειτουργικός όταν οδηγεί σε επιθετικές συμπεριφορές που δυσκολεύουν την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Ο διαρκής, έντονος και υπερβολικός θυμός μπορεί να βλάψει τις διαπροσωπικές σχέσεις και να οδηγήσει σε ενδοοικογενειακή ή άλλης μορφής βία, να επηρεάσει την επαγγελματική αποτελεσματικότητα ή να δημιουργήσει προβλήματα στο σχολικό περιβάλλον για παιδιά και εφήβους, να δημιουργήσει νομικά προβλήματα παραβατικότητας ή ακόμα και να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου στην εμφάνιση προβλημάτων υγείας.

Ποια είναι τα συμπτώματα των εκρήξεων θυμού

Σωματικά συμπτώματα

Τα συνήθη σωματικά συμπτώματα του θυμού είναι παρόμοια με αυτά του άγχους: ταχυπαλμία, ξηροστομία, μυϊκή ένταση, δύσπνοια κ.α. Η δυσάρεστη αίσθηση των σωματικών συμπτωμάτων δημιουργεί εκ νέου περαιτέρω συναισθηματική ένταση που μοιραία θα επιτείνει την επιθετική συμπεριφορά, διατηρώντας έτσι το φαύλο κύκλο του θυμού.

Συνοπτικά θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τρεις αντιδράσεις θυμού:

  • την ψύχραιμη διεκδικητική έκφραση
  • την επιθετικότητα
  • την παθητική επιθετικότητα

Τι προκαλεί εκρήξεις θυμού

Τα γεγονότα που πυροδοτούν το θυμό θα μπορούσαν να οργανωθούν σε τρεις κατηγορίες:

  • Συγκεκριμένα αναγνωρίσιμα εξωτερικά γεγονότα. Για παράδειγμα εξοργιστικά, προκλητικά γεγονότα (πχ. έντονη κίνηση στον δρόμο), η συμπεριφορά άλλων (πχ. επικριτικά και ασεβή σχόλια), αντικείμενα (πχ. χαλασμένος υπολογιστής), αλλά και τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς ίδιου του ατόμου (πχ. αργοπορία σε σημαντικό ραντεβού, ασεβές σχόλιο).
  • Συνδυασμός εξωτερικών γεγονότων και αναμνήσεων, εικόνων σχετικών με τον θυμό. Για παράδειγμα, θύματα σεξουαλικής κακοποίησης μπορεί να αντιδράσουν έντονα στο χάδι ή στο άγγιγμα καθώς τους πυροδοτεί μια τραυματική ανάμνηση του παρελθόντος.
  • Εσωτερικά γεγονότα που είναι γνωστικά (δηλ. αφορούν σκέψεις που έρχονται στο νου), αλλά και συναισθηματικά, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει κάποιο εξωτερικό ερέθισμα. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να θυμώσει όταν του έρχονται σκέψεις της κακής μεταχείριση που λάμβανε στο παρελθόν από τους οικείους του. Ο θυμός μπορεί επίσης να έπεται άλλων συναισθημάτων, όπως ντροπή, απόρριψη, στενοχώρια (πχ. έντονος θυμός όταν στεναχωριέστε από τα σχόλια κάποιου).

Η πιθανότητα να βιώσει το άτομο μια έκρηξη θυμού εξαρτάται από τους πιθανούς τρόπους διαχείρισης που πιστεύει ότι έχει σε σχέση με το συναίσθημα του θυμού.

Εντοπίζονται τρεις πιθανοί δυσλειτουργικοί τρόποι διαχείρισης του θυμού, όταν το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια κατάσταση που του προκαλεί θυμό:

  • Το άτομο αισθάνεται κατατροπωμένο και ανίκανο να διαχειριστεί το συναίσθημα.
  • Το άτομο αισθάνεται ότι δεν πρέπει να αντέξει ή να κρατήσει ανέκφραστο το δυσάρεστο συναίσθημα και αποδίδει την ευθύνη έκφρασης του θυμού αποκλειστικά σε εξωτερικούς παράγοντες.
  • Το άτομο θεωρεί τη θυμωμένη/επιθετική συμπεριφορά ως την πλέον κατάλληλη αντίδραση στην κατάσταση κι επομένως δεν αντιμετωπίζει το θυμό ως προσωπικό πρόβλημα.

Η θεραπεία των εκρήξεων θυμού

Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία είναι μια αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας στη μείωση των προβλημάτων θυμού.

ΜΑΘΕΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Τα Γνωσιακά Συμπεριφοριστικά προγράμματα διαχείρισης θυμού παρέχουν εκπαίδευση, εξάσκηση και αλλαγή:

  • στη μείωση της σωματικής διέγερσης που προκαλεί ο θυμός.
  • στη μεταβολή των γνωσιακών διεργασιών επεξεργασίας των καταστάσεων που προκαλούν θυμό.
  • στην αλλαγή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς και την αντικατάστασή της με περισσότερο λειτουργικές αντιδράσεις.

Οι στόχοι των προγραμμάτων διαχείρισης θυμού είναι:

  • να ανακαλύψουν οι ενδιαφερόμενοι καταλληλότερους τρόπους έκφρασης του θυμού.
  • να εξασκηθούν στον αυτοέλεγχο του θυμού σε καταστάσεις που συνήθως τους προκαλούν θυμό.
  • να οδηγηθούν στην αλλαγή των αντιδράσεών τους.

Παραδείγματα γνωσιακών συμπεριφοριστικών

παρεμβάσεων για τη διαχείριση θυμού

Η Τεχνική της χαλάρωσης

Η διδασκαλία τεχνικών χαλάρωσης, όπως η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση του Jacobson, χρησιμοποιείται ως μέρος της θεραπείας θυμού διότι έχει βρεθεί να βοηθά σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση της συναισθηματικής και σωματικής διέγερσης.

Οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδεύονται στην αναγνώριση των σωματικών συμπτωμάτων της διέγερσης λόγω του θυμού, όπως είναι ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός ή η εφίδρωση. Εκπαιδεύονται επίσης, στη μείωση των σωματικών αντιδράσεων και μέσα από τη χαλάρωση βρίσκουν μεθόδους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση που τους θυμώνει, με πιο λειτουργικό και ήπιο τρόπο, γεγονός που τους επιτρέπει να αξιοποιήσουν πιο εύκολα τις υπόλοιπες δεξιότητες που έχουν μάθει για τη διαχείριση της δυσάρεστης συνθήκης.

Οι τεχνικές χαλάρωσης εφαρμόζονται και εξασκούνται αρχικά μέσα στη συνεδρία με το θεραπευτή, όπου η συναισθηματική και σωματική διέγερση επιτυγχάνεται μέσω της νοερής έκθεσης στο ερέθισμα που προκαλεί θυμό ή μέσω παιχνιδιών ρόλων. Στη συνέχεια εφαρμόζονται από το θεραπευόμενο σε πραγματικές συνθήκες της καθημερινότητας κατά την απουσία του θεραπευτή. Οι τεχνικές χαλάρωσης εξασκούν το θεραπευόμενο στο να αναγνωρίζει τα φυσιολογικά συμπτώματα που προηγούνται μιας θυμωμένης αντίδρασης και να τα ελέγχει προτού οδηγήσουν σε θυμώδες ξέσπασμα

Η Αυτορρύθμιση

Η αυτορρύθμιση αναφέρεται στον ηθελημένο έλεγχο ψυχολογικών, συμπεριφοριστικών και νευροφυσιολογικών διαδικασιών. Περιλαμβάνει τρία στάδια τα οποία αλληλοσυνδέονται:

  1. Αυτοπαρατήρηση: δίνεται έμφαση στην παρατήρηση και παρακολούθηση της συμπεριφοράς και των συνεπειών της. Η διαδικασία της αυτοπαρατήρησης είναι από μόνη της θεραπευτική, καθώς ο θεραπευόμενος μαθαίνει να εντοπίζει τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές του θυμού, αλλά και σε ποιες συνθήκες πυροδοτούνται.
  2. Αυτοαξιολόγηση: ο θεραπευόμενος συγκρίνει και αξιολογεί τα αποτελέσματα της αυτοπαρατήρησης με την επιθυμητή συμπεριφορά (πχ. τι συμπεριφορά είχα τι συμπεριφορά ήθελα να πετύχω να έχω, πόσο κοντά είμαι στο στόχο μου).
  3. Αυτοέλεγχος: η αυτορρύθμιση τελικά ενδυναμώνει τον προσωπικό έλεγχο.

Μια τεχνική του μοντέλου αυτορρύθμισης είναι η καταγραφή των δυσλειτουργικών συμπεριφορών, των αυτόματων σκέψεων, των αρνητικών συναισθημάτων και των ερεθισμάτων που προκαλούν θυμό, έτσι ώστε μέσα από την αυτοπαρατήρηση να γίνεται αύξηση του αυτοελέγχου.

Γνωσιακές παρεμβάσεις

Βασικός στόχος είναι να μάθει ο ενδιαφερόμενος να αναγνωρίζει, να αξιολογεί και να τροποποιεί τις δυσλειτουργικές του σκέψεις και συμπεριφορές αντικαθιστώντας τις με πιο ρεαλιστικές και λειτουργικές γνωστικές κατασκευές. Μέσα από τις γνωσιακές παρεμβάσεις τα άτομα με προβλήματα διαχείρισης θυμού αντιλαμβάνονται τις συνέπειες που έχουν οι αρνητικές τους σκέψεις και πεποιθήσεις στη συναισθηματική τους εμπειρία, τη σωματική τους διέγερση και εν τέλει στη συμπεριφορά τους.

Συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις

Οι συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις στοχεύουν στην αλλαγή των μαθημένων μοτίβων συμπεριφοράς και βοηθούν στην αναγνώριση και την ενδυνάμωση των θετικών δεξιοτήτων και εκφραστικών μέσων σε καταστάσεις που προκαλούν θυμό (π.χ. δεξιότητες επικοινωνίας, κοινωνικές δεξιότητες, διεκδικητική έκφραση, οριοθέτηση, δεξιότητες θετικής και αρνητικής ανατροφοδότησης, δεξιότητες διαχείρισης σύγκρουσης κ.λπ.). Οι δεξιότητες αυτές επαναλαμβάνονται και εξασκούνται σε καταστάσεις που προκαλούν θυμό, εντός και εκτός των θεραπευτικών συνεδριών, έως ότου ο ενδιαφερόμενος αποκτήσει ένα ευρύ και ευέλικτο ρεπερτόριο τρόπων να διαχειρίζεται τις καταστάσεις που προηγουμένως προκαλούσαν έντονο θυμό.

Η αυτοαποτελεσματικότητα αυξάνεται, η συναισθηματική διέγερση, αλλά και οι αρνητικές συνέπειες των αντιδράσεων θυμού μειώνονται, καθώς το άτομο βρίσκει πιο λειτουργικούς τρόπους να αντιδρά σε προκλητικές καταστάσεις.

Η τεχνική της επίλυσης προβλημάτων

Η εκπαίδευση στην τεχνική της επίλυσης προβλημάτων δίνει έμφαση στην αναγνώριση και εύρεση τρόπων αντιμετώπισης των προβλημάτων, έτσι ώστε να επιτευχθεί η τροποποίηση της συμπεριφοράς και να επιτευχθούν πιο λειτουργικές λύσεις στα προβλήματα.

Συνεπώς, ως επίλυση προβλημάτων ορίζεται η διαδικασία που αποκαλύπτει μια σειρά από δυνητικά αποτελεσματικές εναλλακτικές αντιδράσεις προκειμένου να επιλυθεί η προβληματική κατάσταση και που αυξάνει την πιθανότητα επιλογής της πιο αποτελεσματικής αντίδρασης ανάμεσα σε ποικίλες εναλλακτικές. Δηλαδή, ασχολείται με τη γνωστική ικανότητα του ατόμου να δράσει εναλλακτικά σε μια προβληματική κατάσταση και να επιλέξει την πλέον αποτελεσματική λύση για την περίσταση.

Όσο οι ενδιαφερόμενοι αποκτούν εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις για τη διαχείριση μιας δύσκολης κατάστασης, τόσο λιγότερο αναπόφευκτες μοιάζουν οι αντιδράσεις θυμού. Η εκμάθηση δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων μειώνει το αίσθημα έλλειψης βοήθειας που συχνά οδηγεί σε εκρήξεις θυμού.

Μάθετε περισσότερα

Κάντε το τεστ

για τα προβλήματα διαχείρισης θυμού εδώ.

Το παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή άλλη χρήση, ολόκληρου ή μέρους του περιεχομένου της ιστοσελίδας, χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση της κατόχου.